Rozpoznanie depresji

Pomimo tak powszechnego występowania depresji i licznych kampanii medialnych, jej wykrywalność przez lekarzy pierwszego kontaktu jest stosunkowo niska. Prawidłowe rozpoznanie depresji zostaje postawione tylko u około połowy chorych. Trudności stwarza duża zmienność obrazu choroby u poszczególnych pacjentów, tłumaczenie objawów depresji chorobą somatyczną lub problemami życiowymi, czy wstydliwość problemu i ogólna niechęć społeczeństwa do chorób psychiatrycznych. Trzeba mieć jednak na uwadze, że prawidłowe rozpoznanie i zróżnicowanie depresji z innymi chorobami jest kluczowe w procesie długoterminowego leczenia pacjentów i osiągnięcia remisji.

Wstępne rozpoznanie może być postawione już na pierwszej wizycie u lekarza pierwszego kontaktu. W tym celu wykorzystywany jest prosty test składający się z dwóch pytań. Jedno dotyczy występowania przygnębienia i poczucia beznadziejności, a drugie utraty zainteresowań wykonywaniem różnych czynności lub utraty przyjemności z ich wykonywania w ciągu ostatniego miesiąca. Pozytywna odpowiedź na przynajmniej jedno z nich wskazuje na występowanie zaburzeń depresyjnych u ponad 90% zapytanych pacjentów. Kolejnym krokiem jest ocena ryzyka samobójstwa. Podczas badania pacjenta ważne jest ustalenie długości trwania zaburzeń depresyjnych i ewentualnych remisji oraz współwystępowania innych chorób psychicznych lub somatycznych.

W ustaleniu rozpoznania pomagają klasyfikacje ICD-10, DSM-IV (Diagnostyki i Statystyki Zaburzeń Psychicznych, ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) oraz testy takie, jak skala depresji Hamiltona, skala depresji Becka, Zmodyfikowana Skala Depresji i Lęku (ang. Hospital Anxiety and Depression Scale, HADS-M).

Najczęstszą postacią zaburzeń depresyjnych jest epizod depresji dużej. Rozpoznaje się go, jeśli odnotuje się co najmniej 5 objawów wymienionych w tabeli, a ponadto objawy utrzymują się co najmniej dwa tygodnie, stanowią wyraźną zmianę w porównaniu z wcześniejszym stanem pacjenta, powodują klinicznie istotny stres lub pogorszenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub w innych sferach życiowych i nie są spowodowane chorobą somatyczną (np. choroby tarczycy), przyjmowaniem leków, używek, ani żałobą. Epizod depresji może występować w przebiegu depresji nawracającej oraz w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, w których depresja występuje naprzemiennie z manią (wzmożenie nastroju, aktywności, itp).

Tabela. Objawy depresji dużej (kryteria wg DSM-IV)

Objawy występujące niemal codziennie i przez większą część dnia (co najmniej jeden): Obniżenie nastroju. Wyraźne zmniejszenie zainteresowań niemal wszystkimi czynnościami oraz związanego z nimi uczucia przyjemności.

Objawy występujące niemal codziennie: Bezsenność lub nadmierna senność. Podniecenie lub spowolnienie psychoruchowe. Uczucie zmęczenia lub utraty energii. Poczucie własnej bezwartościowości lub nieuzasadnione poczucie winy. Zmniejszenie sprawności myślenia, trudności w skupieniu uwagi lub podejmowaniu decyzji. Nawracające myśli o śmierci, nawracające myśli samobójcze bez określonego planu, podejmowanie prób samobójczych lub posiadanie planu popełnienia samobójstwa. Wzmożenie lub osłabienie łaknienia, bądź znaczny spadek lub wzrost masy ciała niezwiązany ze stosowaniem diety (np. 5% w ciągu miesiąca).

Depresyjna postać zaburzeń adaptacyjnych występuje, jeśli można stwierdzić wyraźny związek przyczyno-skutkowy pomiędzy chorobą a stresem (zdarzeniem silnie stresogennym). Zaburzenia depresyjne rozwijają się zwykle do 3 miesięcy od jego wystąpienia, a ustępują do 6. miesięcy po zaprzestaniu działania stresu. U pacjentów występuje znaczne upośledzenie funkcjonowania społecznego lub zawodowego, ale jeśli uwaga pacjenta zostanie odwrócona, to może on prawie normalnie rozwijać swoje zainteresowania i odczuwać przyjemność.

Dystymię (inaczej depresję przewlekłą) rozpoznaje się, jeżeli objawy depresji utrzymują się przez większą część dnia i przeważającą liczbą dni w ciągu co najmniej dwóch ostatnich lat. W tym czasie objawy nie ustąpiły na okres dłuższy niż dwa miesiące, a pacjent prezentuje co najmniej dwa z następujących objawów: osłabienie lub wzmożenie łaknienia, bezsenność lub nadmierna senność, poczucie zmęczenia lub braku energii, niskie poczucie własnej wartości, poczucie beznadziejności, trudności w podejmowaniu decyzji, trudności w koncentracji uwagi.