Przyczyny depresji

Depresja uznawana jest za chorobę cywilizacyjną. Zatem zaburzenia depresyjne są konsekwencją rozwoju cywilizacyjnego, globalizacji, przyspieszenia społeczeństw w nadrabianiu zaległości ekonomiczno-kulturowych. Z tej też przyczyny z roku na rok odnotowuje się coraz więcej zachorowań na depresję.

Jednym z elementów stymulujących zaburzenia depresyjne są czynniki psychospołeczne. Uważa się, że stres może być tym bodźcem, który ujawnia predyspozycję osobniczą do zachorowania na tę chorobę. Wielu specjalistów podkreśla rolę niekorzystnych wydarzeń życiowych na wystąpienie epizodu depresyjnego, ale sam mechanizm inicjujący chorobę pozostaje nieznany.

Niekorzystne wydarzenia życiowe mają najczęściej charakter utraty lub przeciążenia. Znaczenie kliniczne mogą mieć takie zdarzenia, jak śmierć lub utrata bliskiej osoby, konflikty rodzinne, kłopoty z dziećmi, zawody miłosne, zmiana statusu finansowego, choroby przewlekłe, itp. Narażenie na stresujące wydarzenia życiowe wywołuje epizod choroby tylko u pewnego odsetka pacjentów bardziej podatnych na depresję osób. Wśród czynników zwiększających wrażliwość na zachorowanie oprócz stresu wymienia się zaburzenia lękowe, neurotyzm, niekorzystne wydarzenia w wieku dziecięcym oraz genetyczną podatność zachorowanie na depresję. Okazuje się również, że stres ma znacznie większy wpływ na zachorowanie na depresję u kobiet niż u mężczyzn. Ponadto nie wszystkie stresujące wydarzenia życiowe w równym stopniu sprzyjają chorobie. U kobiet dodatkowo dochodzą czynniki w postaci braku poczucia bezpieczeństwa w związku, bezrobocie, obecność w domu więcej niż trojga dzieci w wieku poniżej 14 lat oraz utrata matki przed 11. rokiem życia. Ocena wpływu takich sytuacji na zachorowanie jest złożona, przede wszystkim ze względu na komponent subiektywizmu oceny sytuacji przez chorego. Utrudnia to też badaczom wypracowanie modelu oceny, który mógłby się odnosić do całej populacji.

Podatność na wystąpienie zaburzeń depresyjnych oraz innych chorób psychicznych w wieku dorosłym zwiększają wczenodziecięce wydarzenia stresowe. Wśród nich wymienia się wykorzystywanie seksualne, nadużywanie psychiczne i fizyczne oraz zaniedbania wychowawcze w dzieciństwie, przy czym nie ma znaczenia czy dzieje się to w rodzinie biologicznej czy zastępczej. Oprócz tego dochodzą wczesna utrata rodziców lub separacja. Po traumatyzujących przeżyciach w dzieciństwie ryzyko wystąpienia depresji w życiu dorosłym wrasta 2,5 krotnie, a w przypadku nadużyć fizycznych i seksualnych nawet 3,3-ktotnie.

Zaburzenia neuroendokrynologiczne mają ścisły związek z mechanizmami stresu. Badanie osi podwzgórze-przysadka-nadnercza jest przesłanką do określenia podatności na depresję. Testy hamowania uwalniania hormonów stresowych są jednak niespecyficzne, gdyż dają pozytywne wyniki nie tylko u pacjentów z depresją, ale również u osób starszych, przyjmujących określone leki i chorujących na inne schorzenia psychiatryczne. Badanie poziomu hormonów stresowych we krwi jest natomiast dobrym czynnikiem prognostycznym depresji. Jeśli ich poziom nie ulega obniżeniu pomimo pozytywnej odpowiedzi na leczenie, oznacza to większą skłonność do nawrotu choroby u danego pacjenta i większe ryzyko podjęcia przez niego próby samobójczej. Natomiast normalizacja aktywności hormonów osi podwzgórze-przysadka-nadnercza zapowiada uzyskanie szybkiej poprawy oraz remisji (okresu bez objawów choroby).

Podatność na zachorowanie determinowana jest predyspozycjami genetycznymi, które dopiero w połączeniu z czynnikami psychospołecznymi, odpowiadają za osobniczą podatność na zaburzenia depresyjne. Badacze amerykańscy zainspirowani podobną podatnością na depresję wśród bliźniąt przeprowadzili badania w kierunku podłoża genetycznego tej choroby. Przebadali oni dużą populację bliźniąt pod kątem występowania epizodów depresji i niekorzystnych zdarzeń życiowych w zależności od budowy genu transportera serotoniny (5-HTT). Uzyskane wyniki wskazują na istnienie zależności pomiędzy budową tego genu, a podatnością na stres i zachorowanie na depresję. Pacjenci z krótki allelem genu silniej odczuwają sytuacje stresowe, prezentują większe nasilenie objawów depresyjnych, cechują się większym ryzykiem popełnienia samobójstwa. U nich też występuje zjawisko uwrażliwienia, czyli każdy następny epizod depresji silniej predysponuje do kolejnego przy wystąpieniu niższych poziomów stresu. Podobne badania zostały przeprowadzone przez włoskich naukowców i dotyczyły genów monoaminooksydazy A (MAOA) i katecholo-O-metylotransferazy (COMT). Uzyskane wyniki badań są podobne do odkryć amerykańskich.

Odkrycia te z pewnością nie wyczerpują tematu, co świadczy o złożoności przyczyn powstawania depresji. Jednakże badania genetyczne mają duży wkład w wyjaśnienie podłoża tej ciężkiej choroby i być może przyczynią się w przyszłości do poprawienia skuteczności terapii przeciwdepresyjnej.